बातम्या

खिद्रापूर : अद्भुत खगोलशास्त्रीय प्रकाश पर्वाचे केंद्र — अध्यात्म आणि विज्ञानाचा संगम अनुभवणारे कोपेश्वर मंदिर

By nisha patil - 3/11/2025 4:51:54 PM
Share This News:

खिद्रापूर : अद्भुत खगोलशास्त्रीय प्रकाश पर्वाचे केंद्र — अध्यात्म आणि विज्ञानाचा संगम अनुभवणारे कोपेश्वर मंदिर

खिद्रापूर (ता. शिरोळ, जि. कोल्हापूर) कोल्हापूर जिल्ह्यातील शिरोळ तालुक्यातील खिद्रापूर हे छोटेसे पण ऐतिहासिक आणि अध्यात्मिक महत्त्व असलेले गाव. कोल्हापूर शहरापासून सुमारे ७० किमी अंतरावर असलेल्या या गावात असलेले कोपेश्वर मंदिर हे भारतीय मंदिर स्थापत्यकलेचे आणि खगोलशास्त्राचे एक अद्भुत उदाहरण आहे.

दरवर्षी त्रिपुरारी पौर्णिमेच्या दिवशी येथे घडणारा प्रकाशाचा अद्वितीय योगायोग पाहण्यासाठी हजारो भाविक, पर्यटक आणि खगोलशास्त्रज्ञ एकत्र येतात. या दिवशी चंद्रप्रकाशाचा गोलाकार कवडसा मंदिरातील स्वर्गमंडपातील वर्तुळाकार झरोक्यातून येऊन नेमका चंद्रशिलेवर पडतो — आणि हा प्रकाशीय मिलाप काही सेकंदांसाठीच टिकतो. खगोलशास्त्रीय दृष्टिकोनातून ही घटना अत्यंत दुर्मिळ आणि अचूक संयोग मानली जाते.

हा चमत्कार दिवाळीनंतरच्या दीपोत्सवाच्या काळात घडतो, त्यामुळे कोल्हापूर आणि पश्चिम महाराष्ट्रातील भाविकांसाठी ही पर्वणी ठरते. महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि गोवा या राज्यांतील भक्त, तसेच देश-विदेशातील छायाचित्रकार आणि अभ्यासक या अनोख्या क्षणाचा साक्षीदार होण्यासाठी खिद्रापूरला येतात.

मंदिरात त्रिपुरारी पौर्णिमेच्या रात्री हजारो दिव्यांच्या उजेडात भजन-कीर्तन, दीपोत्सव आणि नृत्य कार्यक्रमांचा उत्सव साजरा केला जातो. विज्ञान आणि अध्यात्म यांचा संगम अनुभवण्यासाठी हे ठिकाण अनोखे आहे.

वास्तुशिल्प आणि ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
कोपेश्वर मंदिर हे मुख्यतः भगवान शंकर (महादेव) आणि विष्णू यांना समर्पित आहे. मंदिराची उभारणी चालुक्य आणि शिलाहार काळात झाली असून ११व्या-१२व्या शतकात यदुवंशीय राजांनी त्याचा विस्तार केला. हे मंदिर कृष्णा नदीच्या काठावर वसलेले आहे आणि भारत सरकारने त्याला राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक म्हणून मान्यता दिली आहे.

मंदिराचे शिल्पकाम अत्यंत सूक्ष्म असून मध्ययुगीन महाराष्ट्रातील शिल्पकलेचा उत्कर्ष दाखवते. ४८ सुंदर खांबांनी सजलेला स्वर्गमंडप हा मंदिराचा आकर्षणबिंदू आहे. या मंडपाच्या मध्यभागी खुली जागा आहे — मूळतः यज्ञ किंवा होम यासाठी बनवलेली — पण याच जागेतून चंद्रकिरण चंद्रशिलेवर नेमके उतरतात.

या मंदिरात अनेक ऐतिहासिक चित्रपटांचे चित्रीकरण झाले असून, स्थापत्यकलेचे आणि खगोलशास्त्राचे अद्भुत मिश्रण पाहण्यासाठी वर्षभर भाविक आणि संशोधक येथे भेट देतात.

खिद्रापूरचे कोपेश्वर मंदिर हे केवळ धार्मिक स्थळ नसून अध्यात्म, विज्ञान आणि कलात्मकतेचा अद्वितीय संगम म्हणून आजही तेजाने उजळत आहे.