शैक्षणिक

३ अब्ज वर्षांनंतर ‘झोंबी तारा’ पुन्हा सक्रिय! — पृथ्वीपासून १४५ प्रकाशवर्षांवरील पांढरा बटू तारा खडकाळ ग्रहाचे अवशेष खात आहे

By nisha patil - 10/30/2025 11:39:24 AM
Share This News:

नासा:- पृथ्वीपासून सुमारे १४५ प्रकाशवर्षांवर असलेला ‘LSPM J0207+3331’ हा तारा — जो एकेकाळी आपल्या सूर्यासारखा होता — आता पुन्हा वैज्ञानिकांच्या उत्सुकतेचे केंद्रबिंदू बनला आहे. सुमारे ३ अब्ज वर्षांपूर्वी इंधन संपल्यानंतर हा तारा पांढऱ्या बटू (White Dwarf) अवस्थेत गेला होता. मात्र, नव्या संशोधनानुसार हा तथाकथित ‘झोंबी तारा’ शांत नसून, एका खडकाळ ग्रहाचे अवशेष सक्रियपणे खात आहे.

या आश्चर्यकारक घटनेमुळे ही कल्पना बळावली आहे की, ग्रह प्रणाली त्यांच्या ताऱ्याच्या मृत्यूनंतरही दीर्घकाळ अस्थिर राहू शकतात.

 ताऱ्याचा शोध कसा लागला?

ऑक्टोबर २०१८ मध्ये ‘Backyard Worlds: Planet 9’ या नागरिक-विज्ञान प्रकल्पातील एका स्वयंसेवकाने या ताऱ्याचा शोध लावला. त्यानंतर नासाच्या ‘WISE’ (Wide-field Infrared Survey Explorer) उपग्रहाने या ताऱ्याभोवती मध्य-अवरक्त प्रकाश आढळवला, ज्यामुळे त्याच्या सभोवताल सिलिकेटने समृद्ध डेब्रिस डिस्क असल्याचे स्पष्ट झाले.

ही सिलिकेटे पृथ्वीसारख्या खडकाळ ग्रहांच्या बाह्य कवचात आढळतात, त्यामुळे वैज्ञानिकांना संशय आला की, तारा आपल्या ग्रह प्रणालीतील एखाद्या खडकाळ ग्रहाचे अवशेष गिळत आहे.

⚗️ ताऱ्याच्या वातावरणात आढळली पृथ्वी-सदृश मूलतत्त्वे

स्पेक्ट्रोस्कोपिक विश्लेषणातून वैज्ञानिकांना ताऱ्याच्या वातावरणात १३ जड मूलतत्त्वांचे मिश्रण आढळले — ज्यामध्ये मॅग्नेशियम, लोह, सिलिकॉन, कोबाल्ट यांचा समावेश आहे. ही मूलतत्त्वे सामान्यतः खडकाळ ग्रहांमध्ये आढळतात आणि ताऱ्याच्या पृष्ठभागावर जास्त काळ टिकत नाहीत, त्यामुळे त्यांची उपस्थिती अलीकडील ‘ग्रहभक्षणा’चे संकेत देते.

🌍 किती मोठा होता हा ग्रह?

शास्त्रज्ञांच्या अंदाजानुसार, हा तारा ज्या ग्रहाचे अवशेष खात आहे, तो सुमारे १२० मैल रुंद खडकाळ वस्तू असावी. ती हळूहळू तुकड्यांमध्ये विभागली जात असून, त्याचे तुकडे ताऱ्यावर आदळत आहेत. पूर्वी अशा घटना पाहिल्या गेल्या असल्या, तरी इतक्या जुन्या पांढऱ्या बटू ताऱ्यात हे घडणे अत्यंत दुर्मिळ मानले जाते.

🪐 ‘झोंबी तारा’ पुन्हा का जागृत झाला?

स्पेस टेलिस्कोप सायन्स इन्स्टिट्यूटचे जॉन डॅब्स यांच्या मते, या ताऱ्याच्या प्रणालीत अजूनही एखादा मोठा वायू ग्रह (Gas Giant) अस्तित्वात असू शकतो. तो आपल्या गुरुत्वाकर्षणामुळे लहान वस्तूंना त्यांच्या कक्षेतून विचलित करून या ‘झोंबी ताऱ्याकडे’ ढकलत असावा.

हे बाहेरील ग्रह थेट दिसत नसले, तरी ईएसएचे ‘Gaia Mission’ या ताऱ्याच्या हालचालींमधून अशा अदृश्य ग्रहांचे अस्तित्व ओळखू शकते. गैया मिशनचा पहिला डेटा डिसेंबर २०२६ मध्ये प्रसिद्ध होणार आहे, आणि त्यातून या रहस्यमय झोंबी ताऱ्याचे गूढ उकलले जाण्याची अपेक्षा आहे.